Trong các khâu của công tác cán
bộ từ tuyển dụng, bố trí sử dụng, nâng ngạch, đề bạt, bổ nhiệm, quy hoạch, đào
tạo, bồi dưỡng, đánh giá... thì đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đóng vai trò rất quan
trọng nhằm trang bị tri thức, văn hoá và trình độ chuyên môn làm cơ sở nâng cao
hiệu quả lãnh đạo.
Trong xu thế phát triển nhảy vọt
của khoa học công nghệ, tri thức của loài người không ngừng được bổ sung thì
yêu cầu về tri thức, văn hoá và trình độ chuyên môn của người cán bộ càng phải
cao hơn. Đội ngũ cán bộ cần có tri thức khoa học xã hội phong phú và tri thức
khoa học kỹ thuật sâu rộng mà trước hết là phải có những hiểu biết cơ bản về
chuyên môn nghiệp vụ trên các mặt của lĩnh vực, ngành hoặc đơn vị mà họ đảm
nhiệm cũng như tri thức khoa học tổ chức lãnh đạo hiện đại và tư duy, kỹ năng
lãnh đạo.
Thực tế, việc học tập của cán bộ
chưa thực sự hiệu quả do nhiều nguyên nhân. Nội dung, chương trình, hình thức
và phương pháp đào tạo, bồi dưỡng chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn lãnh đạo, quản
lý, nhất là trong lĩnh vực quản lý nhà nước. Một số chương trình đào tạo, bồi
dưỡng nặng về lý luận, dàn trải, thiếu sự liên thông, kế thừa, trùng lặp về nội
dung, thiếu tính thiết thực, chưa đi sâu vào rèn luyện kỹ năng, nghiệp vụ công
tác cho cán bộ, công chức. Do vậy, mặc dù đã được đào tạo, bồi dưỡng, một số
cán bộ, công chức còn lúng túng trong việc thực hiện nhiệm vụ, năng lực lãnh
đạo, quản lý, điều hành, giải quyết những vấn đề thực tiễn đặt ra còn hạn chế,
chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới. Để nâng cao chất lượng
đào tạo, bồi dưỡng cán bộ xin được đề xuất, kiến nghị một số giải pháp sau đây:
Một là, đổi mới phương thức và
nội dung các chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức
Công tác giáo dục lý luận chính
trị, học tập nghị quyết của Đảng cần được đổi mới mạnh mẽ. Thực hiện nền nếp
việc bồi dưỡng lý luận, cập nhật kiến thức mới cho cán bộ, đảng viên, nhất là
cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, đặc biệt là cấp Trung ương. Tiếp tục đổi mới
hệ thống chương trình đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị theo hướng nâng cao
chất lượng, chú trọng tính hiệu quả và phù hợp với từng đối tượng[1].
Các chương trình đào tạo, bồi
dưỡng cần sát với thực tế, hướng vào các vấn đề thiết thực đặt ra từ quá trình
thực thi công vụ, nâng cao kỹ năng hành chính. Thông qua đào tạo, bồi dưỡng
chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng hành chính bảo đảm tính thống nhất trong hoạt
động của cơ quan hành chính, nhất là trong giải quyết các yêu cầu của nhân dân,
doanh nghiệp. Thực hiện cơ chế đào tạo tiền công vụ và đào tạo, bồi dưỡng trong
công vụ theo định kỳ bắt buộc hàng năm cũng như chế độ đào tạo, bồi dưỡng trước
khi bổ nhiệm.
Nghiêm túc triển khai Nghị định
36/2013/NĐ-CP về vị trí việc làm và cơ cấu ngạch công chức nhằm xác định rõ vị
trí, cơ cấu và tiêu chuẩn chức danh công chức trong từng cơ quan của Nhà nước
để làm căn cứ tuyển dụng và bố trí sử dụng cán bộ, công chức. Trên cơ sở xây
dựng chức danh, tiêu chuẩn, vị trí việc làm và cơ cấu công chức, xây dựng các
kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cụ thể, khả thi, thiết thực, đảm bảo hoàn thành yêu
cầu đào tạo, bồi dưỡng chuẩn về chức danh cán bộ và ngạch công chức theo quy
định; đào tạo, bồi dưỡng gắn với sử dụng có trọng tâm trọng điểm.
Nội dung đào tạo, bồi dưỡng phải
bảo đảm trang bị đủ kiến thức, kỹ năng nghiệp vụ theo yêu cầu công vụ, quy định
theo tiêu chuẩn cho công chức lãnh đạo, quản lý và công chức các ngạch hành
chính, kiến thức văn hoá công sở, trách nhiệm và đạo đức công chức. Nội dung
cần bao quát kiến thức cơ bản nhằm trang bị cho người học thế giới quan duy vật
biện chứng, phương pháp luận khoa học cách mạng, nâng cao năng lực tư duy lý
luận, năng lực tổ chức thực tiễn, tổng kết thực tiễn, khả năng ứng dụng lý luận
một cách sáng tạo, hiệu quả. Kiến thức cơ bản phải cung cấp cho học viên phương
pháp nghiên cứu, phương pháp phát hiện, xử lý, giải quyết các vấn đề thực tiễn.
Cần dành một tỷ lệ thích hợp cho kỹ năng thực hành trong cấu trúc chương trình
đào tạo, bồi dưỡng cho các đối tượng khác nhau để khi gặp những tình huống cụ
thể trong công tác thì cán bộ có thể xử lý nhanh, kịp thời, hiệu quả.
Đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo
quản lý cần chú trọng xây dựng nội dung kiến thức chuyên ngành khoa học lãnh
đạo, trong đó đi sâu về kỹ năng lãnh đạo, nghệ thuật lãnh đạo nhằm trang bị cho
họ những kiến thức, kỹ năng cần thiết về lãnh đạo. Chú trọng gắn liền nghiên
cứu lý luận với tổng kết thực tiễn, cập nhật những chủ trương, chính sách mới
và kinh nghiệm thực tế trong việc giải quyết những tình huống cụ thể thường xảy
ra ở cơ sở giúp nâng cao năng lực, trình độ của cán bộ.
Tiến tới xây dựng các chương
trình đào tạo, bồi dưỡng theo nhu cầu công việc, trong đó xác định rõ kiến
thức, kỹ năng người học cần đạt được sau khi kết thúc khoá học như cập nhật
thông tin, bổ sung tri thức mới, hiện đại, sự phát triển kỹ năng nghề nghiệp
hoặc nghiệp vụ công tác đáp ứng nhu cầu công việc. Cho phép cán bộ được lựa
chọn chương trình đào tạo, bồi dưỡng phù hợp, thiết thực với nhu cầu công việc,
từ đó có động lực và thái độ học tập tích cực, nghiêm túc.
Phương pháp đào tạo cần đổi mới
theo hướng nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý gắn với vị trí và trách nhiệm
tương ứng của cán bộ. Tuỳ theo đặc thù của từng môn học có thể lựa chọn các
phương pháp phù hợp, vận dụng các phương pháp giảng dạy tiên tiến kết hợp sử
dụng các công cụ, phương tiện dạy học hiện đại.
Phần lớn người học những chương
trình đào tạo, bồi dưỡng này là cán hộ, công chức đã đạt chuẩn ở những trình độ
nhất định, đã qua thực tiễn, có nhiều kinh nghiệm công tác, có khả năng tự học,
tự nghiên cứu, phân tích đánh giá vấn đề. Vì vậy, nên định hướng nội dung học
tập, nghiên cứu, nêu vấn đề, tình huống và hướng dẫn, gợi mở, đối thoại để rèn
luyện phương pháp, kỹ năng giải quyết vấn đề, xử lý tình huống. Để việc học tập
có kết quả, đạt chất lượng cao, sau mỗi bài học, cụm chuyên đề nên cho học viên
đi nghiên cứu, khảo sát thực tế, thực tập rút kinh nghiệm với thời gian thích
hợp. Nội dung đi nghiên cứu, khảo sát
thực tế phải sát với nội dung bài học, có giảng viên hướng dẫn, sau đợt
nghiên cứu, thực tập học viên phải có bài thu hoạch. Chú trọng phương châm của
đổi mới là lý luận liên hệ thực tế, bảo đảm tính khoa học, phát huy tính tích
cực, chủ động sáng tạo, độc lập suy nghĩ của người học.
Đa dạng hoá các hình thức đào
tạo, bồi dưỡng. Kết hợp giữa đào tạo chính quy với bồi dưỡng tại chức; giữa
nâng cao kiến thức, kỹ năng nghiệp vụ với xây dựng bản lĩnh chính trị, đạo đức
lối sống, tác phong cho cán bộ cơ sở. Phương thức học tập nên được thực hiện
kết hợp giữa học tập trung và đi thực tế để điều tra, nghiên cứu thực sự và xử
lý tình huống nhằm góp phần giải quyết một số vấn đề và đề xuất những biện pháp
xử lý những vấn đề đang nổi cộm, bức xúc hiện nay.
Ngoài ra, mỗi lớp, hay từng nhóm
trong khóa học có thể thực hiện một công trình nghiên cứu tập thể về một ngành,
lĩnh vực hoặc một địa phương nào đó, hoặc xây dựng một số đề án lớn của đất nước
nhằm phát huy tính tích cực cũng như năng lực vốn có của người học một cách
thiết thực và hiệu quả. Thực hiện chủ trương hằng năm, cán bộ chuyên trách, cấp
ủy viên cơ sở xã, phường, thị trấn phải được bồi dưỡng tập trung để cập nhật
kiến thức, kinh nghiệm mới ít nhất 10 ngày tại trung tâm bồi dưỡng chính trị
cấp huyện hoặc trường chính trị tỉnh, thành phố.
Chương trình, giáo trình: Tiếp
tục đổi mới, bổ sung, hoàn thiện giáo trình, tài liệu bồi dưỡng cán bộ cơ sở
cho sát với chức năng, nhiệm vụ của từng đối tượng. Cần đầu tư xây dựng chương
trình, giáo trình phù hợp với thời gian đào tạo và các hệ đào tạo khác nhau,
tránh sự trùng lặp kiến thức gây nhàm chán và lãng phí thời gian. Thống nhất
nội dung chương trình và hoàn thiện, chuẩn hoá các giáo trình cơ bản. Từng bước
xây dựng các chương trình khung thích hợp với yêu cầu, nội dung đào tạo, bồi
dưỡng cho từng đối tượng cán bộ và công chức nhà nước và chuẩn hoá các loại
giáo trình chủ yếu.
Hai là, đầu tư cơ sở vật chất, cơ
cấu lại cơ sở đào tạo và nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên
Cần đầu tư trang thiết bị, vật
chất cho các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng, đáp ứng yêu cầu dạy, học theo phương
pháp mới. Cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo, bồi dưỡng phải đáp ứng được
việc áp dụng, sử dụng các phương pháp trao đổi tích cực. Cần giới hạn số lượng
học viên cho từng lớp học cho phù hợp với việc áp dụng các phương pháp đào tạo,
bồi dưỡng.
Đối với cơ sở đào tạo, trường đào
tạo, bồi dưỡng của các Bộ, ngành trung ương là đơn vị sự nghiệp trực thuộc Bộ,
ngành chủ quản, cần được sắp xếp lại về cơ cấu và vị trí tổ chức cho thích hợp
với chức năng, nhiệm vụ cụ thể của từng trường. Xem xét lập mới một số trường
hoặc trung tâm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức nhà nước cho một số Bộ,
ngành hiện nay còn thiếu. Xây dựng quy định về việc mở lớp, lên lớp; đồng thời
có sự phân công, phân nhiệm cụ thể giữa các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng cán bộ.
Đội ngũ giảng viên tham gia đào
tạo, bồi dưỡng phải có kiến thức chuyên sâu, giàu kinh nghiệm nghiên cứu thực
tiễn, có phương pháp giảng dạy phù hợp. Chú trọng xây dựng đội ngũ giảng viên
kiêm chức, các chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực để đáp ứng yêu cầu đào
tạo, bồi dưỡng theo nhu cầu công việc đạt kết quả. Cần tăng cường hoạt động
nghiên cứu thực tiễn cho giảng viên theo Đề án về việc đưa giảng viên đi thực
tế có thời hạn tại cơ sở khi được cấp có thẩm quyền phê duyệt để có cơ hội cọ
sát thực tiễn, đúc kết kinh nghiệm phục vụ thiết thực, hiệu quả, gắn sát với
thực tiễn cho công tác đào tạo, bồi dưỡng.
Ba là, bổ sung và hoàn thiện các
tiêu chuẩn, chế độ, chính sách cần thiết đối với giảng viên và giảng viên kiêm
chức.
Xây dựng, hoàn thiện chế độ,
chính sách và tổ chức thực hiện tốt chính sách của Đảng, Nhà nước đối với đội
ngũ giảng viên làm công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ (chế độ phong học hàm,
danh hiệu nhà giáo chế độ phụ cấp, tiền lương, nâng ngạch, bậc và các chế độ
đãi ngộ khác). Bổ sung và hoàn thiện chế độ đãi ngộ đối với cán bộ và công chức
nhà nước đi học phù hợp với tình hình mới để cán bộ yên tâm học tập nâng cao
trình độ, góp phần phục vụ lâu dài sự nghiệp cách mạng.
Bốn là, tăng cường, mở rộng và
quản lý tốt việc hợp tác quốc tế về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ.
Xây dựng kế hoạch hợp tác quốc tế
về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ tạo điều kiện cho cán bộ được đi trao đổi, nghiên
cứu, học tập, tiếp thu kinh nghiệm của nước ngoài. Các hoạt động hợp tác quốc
tế về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ phải có kế hoạch, nằm trong quy hoạch, kế hoạch
đào tạo, bồi dưỡng cán bộ và công chức nhà nước nói chung. Chương trình đào
tạo, bồi dưỡng cán bộ và công chức nhà nước ở nước ngoài hoặc có sự tham gia
của nước ngoài phải đảm bảo tính thiết thực, nội dung sát với yêu cầu công
việc, gắn với các mục tiêu kinh tế - xã hội và phù hợp với điều kiện, khả năng
của các đối tượng.
Năm là, xây dựng, hoàn thiện
khung pháp lý cho công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ dân tộc thiểu số.
Có chính sách cụ thể hỗ trợ, động
viên cán bộ, học sinh là người dân tộc thiểu số tham gia các lớp đào tạo, bồi
dưỡng để tạo nguồn nhằm nâng cao trình độ cán bộ, công chức ở cơ sở. Tạo điều
kiện cho cán bộ đang công tác được bồi dưỡng, đào tạo để nâng cao trình độ
chuyên môn nghiệp vụ. Các chế độ, chính sách, quy định cần phải đồng bộ, nhất
quán trên cơ sở tiếp tục bổ sung và hoàn thiện các chế độ, chính sách cụ thể
cho phù hợp với đặc điểm của từng địa phương để đảm bảo tính khả thi của chế
độ, chính sách. Xây dựng tiêu chuẩn cán bộ, tính toán đầy đủ yêu cầu chuyên
môn, nghiệp vụ trên từng lĩnh vực công tác và phù hợp với thực tiễn phát triển
vùng miền, tiêu chuẩn tuyển sinh, chương trình, giáo trình, tài liệu.
Có chiến lược xây dựng đội ngũ
cán bộ dân tộc thiểu số có đủ trình độ, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Xây dựng quy
hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ cán bộ dân tộc thiểu số một cách khoa học.
Trên cơ sở đó xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ dân tộc thiểu số.
Tăng cường sự phối hợp đồng bộ giữa các ban, ngành chức năng và cấp uỷ địa
phương trong công tác đào tạo cán bộ từ khâu xây dựng kế hoạch, cấp kinh phí
đến quản lý.
Để tạo nguồn bồi dưỡng cán bộ cần
lựa chọn và định hướng cho những học sinh đang học trung học cơ sở và khuyến
khích các em học lên trung học phổ thông. Phát triển nguồn từ các trường trung
học phổ thông, các trường chuyên nghiệp, từ các phong trào quần chúng. Các cấp
uỷ đảng, đoàn thể cần quan tâm phát hiện, giới thiệu những cán bộ dân tộc thiểu
số xuất sắc vào Đảng.
Củng cố hệ thống trường dân tộc
nội trú, thực hiện nghiêm túc chính sách cử tuyển. Mở rộng, phát triển hệ thống
các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng, cán bộ, công chức dân tộc thiểu số một cách hợp
lý. Xây dựng một số cơ sở đào tạo, bồi dưỡng đạt tiêu chuẩn cao phù hợp với
những tiêu chuẩn quốc tế trong khu vực. Phát triển đội ngũ giảng viên có trình
độ và năng lực giảng dạy tốt với những chế độ, chính sách thích hợp.
Đa dạng hóa các loại hình đào tạo
phù hợp với tính chất và đặc điểm của vùng dân tộc thiểu số cũng như đặc điểm
của cán bộ, công chức dân tộc thiểu số. Tiến tới đào tạo, bồi dưỡng dựa trên cơ
sở năng lực thực hiện công việc, phát triển kỹ năng làm việc, nâng cao hiệu quả
công tác của cán bộ, công chức.
Để công tác đào tạo, bồi dưỡng
cán bộ của Đảng có hiệu quả, xây dựng
được đội ngũ cán bộ vững mạnh, đáp ứng các yêu cầu của thời kỳ đổi mới,
đảm bảo hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao cần thực hiện thống nhất, đồng bộ các
giải pháp nêu trên. Bên cạnh đó cần làm tốt công tác đánh giá, quy hoạch, bố
trí và sử dụng cán bộ. Hàng năm, tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá chất
lượng cán bộ sau đào tạo, tiến hành điều tra khảo sát thực trạng đội ngũ cán bộ
và xác định nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng để có hướng sắp xếp, qui hoạch cán bộ.
Các khâu này đều liên quan đến nhau và đến kế hoạch lập nguồn cán bộ đưa đi đào
tạo, bồi dưỡng nhằm đạt được yêu cầu, mục đích đặt ra của công tác đào tạo, bồi
dưỡng cán bộ.
[1] Đảng cộng sản Việt Nam
(2016), Báo cáo chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, NXB Chính
trị quốc gia, Hà Nội, tr 135.
Đinh Thị Hà
Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh