TS. Nguyễn Hoài Nguyên
Bí thư Đảng bộ bộ phận, Trưởng khoa
Cách đây hơn nửa thế kỷ, giữa lúc quân và dân cả nước đang thực hiện nhiệm vụ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh vì hòa bình thống nhất nước nhà, ngày 16/7/1959, Bộ trưởng Bộ Giáo dục ký Nghị định số 375/NĐ thành lập Phân hiệu Đại học Sư phạm Vinh. Ba năm sau, ngày 28/8/1962, Bộ trưởng Bộ Giáo dục ký Quyết định số 637/QĐ chuyển Phân hiệu Đại học Sư phạm Vinh thành Trường Đại học Sư phạm Vinh. Ngày 25/4/2001, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 62/2001/QĐ-TTg đổi tên Trường Đại học Sư phạm Vinh thành Trường Đại học Vinh, khẳng định bước phát triển của Trường trong xu thế hội nhập. Khoa Sư phạm Ngữ văn (tiền thân là khoa Ngữ Văn) là một trong hai khoa đầu tiên của Trường Đại học Vinh. Từ khi thành lập đến nay, khoa đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển, ứng với các giai đoạn phát triển của Nhà trường.
Thuở ban đầu, Khoa Sư phạm Ngữ văn chỉ là ban Văn - Sử gồm có 9 cán bộ do thầy Lê Hoài Nam làm trưởng ban; trong đó có 6 cán bộ giảng dạy Văn học, được thành lập cùng ban Toán - Lý để làm nòng cốt cho Phân hiệu Đại học Sư phạm Vinh đóng ngay tại trung tâm thị xã Vinh, trái tim của quê hương Xô viết Nghệ Tĩnh. Năm học 1961 - 1962, Phân hiệu Đại học Sư phạm Vinh chính thức mang tên Trường Đại học Sư phạm Vinh; theo đó, ban Văn - Sử cũng chuyển thành khoa Văn và bước vào một giai đoạn phát triển mới, với số lượng cán bộ được bổ sung không ngừng và quy mô đào tạo ngày càng mở rộng. Buổi đầu thành lập mặc dù còn nhiều gian khó, nhưng thế hệ cán bộ, sinh viên đầu tiên của khoa đã góp phần đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển của Trường.
Đến tháng 8/1964 khi đế quốc Mỹ tiến hành chiến tranh phá hoại ở miền Bắc lần thứ nhất, thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước, Trường phải đi sơ tán ở nhiều địa phương theo phương châm vừa học, vừa làm; vừa chiến đấu, vừa phục vụ chiến đấu. Thầy trò khoa Văn cùng với cán bộ, sinh viên toàn Trường bước vào một cuộc “trường chinh” đầy khó khăn, gian khổ: cõng sách trên vai, sơ tán đến những vùng quê còn tương đối an toàn của Nghệ An, Thanh Hóa để tiếp tục sự nghiệp đào tạo. Từ năm 1965 đến năm 1972, khoa Văn đã lần lượt đóng “đại bản doanh” tại các địa điểm thuộc 8 huyện: Nghi Lộc (1965), Thanh Chương (1965), Hà Trung (1966), Vĩnh Lộc (1966), Thạch Thành (1967 - 1969), Hoằng Hoá (1969), Quỳnh Lưu (1969 - 1972), Yên Thành (1972). Quãng thời gian sơ tán là 8 năm đầy thử thách đối với thầy, trò khoa Văn. Vượt lên mưa bom bão đạn, vượt lên điều kiện sống cực kỳ kham khổ, vượt lên tình trạng thiếu thốn tài liệu giảng dạy và học tập, khoa Văn không chỉ đảm bảo mà còn luôn nâng cao chất lượng đào tạo. Những ý tưởng sáng tạo vẫn nảy nở, những hội nghị, hội thảo khoa học vẫn được vẫn được tổ chức thường xuyên, gây tiếng vang rộng rãi trên phạm vi các trường đại học toàn miền Bắc. Những buổi sinh hoạt văn nghệ, hát, hò, diễn kịch, những buổi đón tiếp các nhà văn nhà thơ nổi tiếng về nói chuyện luôn tạo được không khí lạc quan, có sức động viên tinh thần rất lớn đối với cả thầy lẫn trò. Cũng trong những ngày lửa bỏng này, nhiều sinh viên của khoa “...ba lô vẫn nặng vai từng trang giáo án, vẫn mơ một ngày Trường Vinh lớn đẹp hơn....” đã lên đường vào Nam chiến đấu theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc:Có những người đã anh dũng hy sinh, để lại biết bao thương tiếc lẫn niềm tự hào.
Năm 1973, khi Hiệp định Paris về việc lập lại hòa bình ở Việt Nam được ký kết, thầy trò khoa Văn cùng với cán bộ, sinh viên toàn Trường lại trở về thành phố Vinh, “đắp móng xây nhà” tạo dựng cơ sở mới, quyết thực hiện một cuộc bứt phá mạnh mẽ. Rồi đất nước thống nhất, rất nhiều cán bộ và hàng trăm sinh viên khoa Văn vừa tốt nghiệp đã hăng hái vào miền Nam công tác, tăng cường lực lượng cho đội ngũ cán bộ giáo dục và đào tạo vốn còn rất mỏng khi ấy. Khí thế lên đường trong những ngày đó thật rộn rực, không kém gì khí thế lên đường thời chống Mỹ. Chẳng ai ngần ngại khi được phân công về những vùng xa xôi nhất, khó khăn nhất như Cà Mau, Côn Đảo, Phú Quốc, Kiên Giang, Tây Ninh, Lâm Đồng, Đắk Lắk, Gia Lai, Kon Tum… Đến đâu, cán bộ và sinh viên khoa Văn cũng trở thành những thành phần cốt cán, đóng góp rất nghiều cho sự nghiệp giáo dục và đào tạo của địa phương, không ngừng nâng cao uy tín của “trường Vinh”, của “khoa Văn Trường Vinh”.
Trong thời kỳ đổi mới, cùng với Nhà trường, khoa Ngữ văn từng bước đổi mới để đạt được những thành tựu quan trọng. Chỉ tiêu tuyển sinh tăng dần. Cán bộ thay nhau đi làm nghiên cứu sinh trong nước, ngoài nước. Bên cạnh đào tạo đại học, khoa đảm nhiệm cả việc đào tạo Sau đại học. Theo chủ trương phát triển đa hệ, đa ngành của Trường, năm 1996, khoa liên kết với khoa Văn và khoa Báo chí Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội, mở các lớp cử nhân Báo chí và Văn học, sau đó mở thêm lớp cử nhân Ngôn ngữ. Năm 1998, khoa nhận thêm nhiệm vụ đào tạo cử nhân khoa học chính qui, cử nhân khoa học tại chức. Bên cạnh các chuyên ngành đào tạo tiến sĩ Ngôn ngữ, thạc sĩ Ngôn ngữ và Lý luận văn học, đầu năm 2004 Bộ Giáo dục và Đào tạo cho phép khoa đào tạo Thạc sĩ ngành Văn học Việt Nam. Năm 2009 bắt đầu đào tạo thạc sĩ ngành Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Văn và tiếng Việt. Năm 2012, ngành đào tạo tiến sĩ Văn học Việt Nam tuyển sinh khóa đầu.
Bắt đầu từ năm 2013, khoa Ngữ văn được đổi tên là khoa Sư phạm Ngữ văn, xác định nhiệm vụ trọng tâm là đào tạo cử nhân sư phạm chất lượng cao. Khoa cũng đã mở thêm ngành đào tạo cử nhân Báo chí, thể hiện sự đáp ứng nhanh nhạy và tích cực đối với những yêu cầu mới của xã hội, của thời đại bùng nổ hoạt động thông tin - truyền thông. Hiện tại, khoa Sư phạm Ngữ văn có đội ngũ cán bộ giảng dạy, khoa học mạnh, số lượng sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh theo học khá ổn định và luôn đảm bảo chất lượng đào tạo. Cán bộ trong khoa luôn nêu cao tinh thần đoàn kết, nhân ái; giữa các thế hệ luôn có sự chia sẻ, đồng cảm, tin cậy. Với nền tảng đó, khoa Sư phạm Ngữ văn thực sự trở thành nơi mong đến, chốn mong về của các thế hệ cán bộ, sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh; là địa chỉ tin cậy để nhiều cơ sở khoa học, giáo dục và đào tạo trong và ngoài tỉnh, nhiều nhà giáo, nhà nghiên cứu, nhiều văn, nghệ sĩ… trong cả nước sẵn sàng phối hợp hoạt động.
Kỷ niệm 55 năm thành lập, nhìn lại chặng đường đã qua, các thế hệ cán bộ và sinh viên khoa Sư phạm Ngữ văn có quyền tự hào về những gì đã làm được. Khoa đã đứng vững trước mọi thử thách do chiến tranh, do cơ chế, do điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt… gây nên; đã khẳng định được thế mạnh đào tạo và nghiên cứu khoa học của mình trong hệ thống các khoa Ngữ văn, khoa Khoa học Xã hội của các trường đại học trong cả nước. Khoa Sư phạm Ngữ văn đã góp phần đào tạo trên 11.6000 sinh viên các hệ sư phạm, cử nhân khoa học (cả chính quy và tại chức), 1.249 thạc sĩ, 21 tiến sĩ. Nhiều học sinh, sinh viên, học viên của khoa đã và đang là những nhà giáo, nhà quản lý, nhà nghiên cứu, nhà báo... có uy tín. Các thế hệ sinh viên, dù đi khắp nẻo đường của đất nước vẫn luôn nhớ về khoa:
"Dù cho tung cánh muôn phương
Ơn thầy, tình bạn, nghĩa trường không quên".
Hiện nay, khoa Sư phạm Ngữ văn có 29 cán bộ, với 5 PGS.TS, 9 TS, 14 ThS và 1 CN, đảm nhiệm một khối lượng công việc lớn, từ đào tạo đến nghiên cứu khoa học. Noi theo tấm gương sáng của các bậc thầy từng vang danh trong giới khoa học và giáo dục, đào tạo nước nhà như thầy Lê Hoài Nam, thầy Huỳnh Lý, thầy Nguyễn Gia Phương, thầy Nguyễn Khắc Phi, thầy Lê Bá Hán, thầy Phùng Văn Tửu, thầy Nguyễn Đăng Mạnh, thầy Nguyễn Duy Bình, thầy Trần Duy Châu, thầy Cù Đình Tú, thầy Nguyễn Nguyên Trứ, thầy Trần Gia Linh, thầy Nguyễn Văn Giai, thầy Lương Duy Thứ, thầy Hoàng Tiến Tựu, thầy Trần Đình Sử, thầy Nguyễn Quang Hồng, thầy Phan Thiều… các thế hệ tiếp nối đã thực sự khẳng định được mình về mặt khoa học và cả về mặt đào tạo. Khoa cũng đã tổ chức thành công hơn hàng chục hội thảo khoa học cấp Trường,khu vực và cấp quốc gia, xuất bản nhiều công trình tập thể, nhiều kỷ yếu hội thảo, tuyển tập công trình nghiên cứu khoa học. Các cán bộ của khoa đã biên soạn và xuất bản hàng chục sách chuyên luận, giáo trình, tài liệu tham khảo, hoàn thành hàng chục đề tài cấp bộ, cấp tỉnh, hàng trăm đề tài cấp Trường. Công đoàn khoa luôn hoạt động có hiệu quả, thường xuyên động viên thăm hỏi cán bộ, giảng viên để khoa thực sự thành tổ ấm của mọi người. Bằng kinh phí tự túc, khoa đã tổ chức được nhiều chuyến tham quan, du lịch, nghỉ dưỡng trong và ngoài nước. Những thành tích nổi bật ấy đã được ghi nhận qua những phần thưởng cao quý mà khoa được tặng thưởng: Bằng khen Bộ trưởng, bằng khen của Hội Liên hiệp Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, Bằng khen Trung ương đoàn, Bằng khen Tổng Liên đoàn Lao động, Bằng khen Thủ tướng, Huân chương Lao động hạng Ba… Nhiều cán bộ trong khoa cũng đã nhận được Huân chương Lao động hạng Ba, các bằng khen của Thủ tướng, của Bộ Giáo dục và Đào tạo và đặc biệt là danh hiệu Nhà giáo ưu tú.
Hiện nay, Đảng và Nhà nước ta luôn khẳng định phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển. Đại hội XI của Đảng cũng đã xác định 3 khâu đột phá chiến lược để phát triển đất nước nhanh và bền vững, trong đó việc đào tạo nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao gắn với phát triển khoa học và công nghệ là chìa khóa có ý nghĩa quyết định của sự thành công. Vừa qua, Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Chính phủ đã ban hành Chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo đến năm 2020 và Quốc hội đã thông qua Luật Giáo dục Đại học. Trường Đại học Vinh nói chung, khoa Sư phạm Ngữ văn nói riêng đang đứng trước nhiều cơ hội và cũng đương đầu với nhiều thách thức. Thuận lợi của khoa là được đứng chân trên một địa bàn mà người dân có truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo; được sự quan tâm, giúp đỡ của Đảng ủy, Ban Giám hiệu và các đoàn thể cấp Trường, khoa hiện có một đội ngũ cán bộ khoa học mạnh, tâm huyết với nghề nghiệp và đang sung sức… Tuy nhiên những khó khăn, thách thức cũng không hề nhỏ: yêu cầu nhân lực chất lượng cao của xã hội, mâu thuẫn giữa phát triển về số lượng và nâng cao chất lượng đào tạo, khó khăn của sinh viên ngành Ngữ Văn trong tìm kiếm việc làm, sự cạnh tranh giữa các trường đại học trong bối cảnh hội nhập …
Trên bước đường sắp tới, mỗi cán bộ và sinh viên khoa Sư phạm Ngữ văn càng nhận thức một cách sâu sắc về sứ mệnh, vai trò và nhiệm vụ của khoa trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, cạnh tranh và hội nhập quốc tế. Cán bộ, học sinh, sinh viên, học viên, nghiên cứu sinh của khoa tiếp tục phát huy truyền thống đoàn kết, dân chủ trong khoa, có những giải pháp phù hợp để giữ vững và phát triển sự nghiệp đào tạo; kết hợp chặt chẽ công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học; tiếp tục chăm lo công tác xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ, quan tâm đến tư tưởng, đến đời sống vật chất và tinh thần của cán bộ và người học… góp phần tiếp tục đưa Trường Đại học Vinh phát triển lên một tầm cao mới, khẳng định được vị thế xứng đáng trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam, góp phần quan trọng vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.