Bầu
cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ
2021 - 2026 là sự kiện chính trị quan trọng của đất nước nhằm lựa chọn,
bầu ra những đại biểu tiêu biểu, xứng đáng đại diện cho ý chí, nguyện vọng và
quyền làm chủ của nhân dân trong Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ
mới, góp phần tích cực vào việc xây dựng, củng cố và hoàn thiện Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, dưới sự lãnh đạo
của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Cuộc bầu cử diễn ra trong
bối cảnh công cuộc đổi mới ở nước ra sau 35 năm thực hiện đã đạt được những
thành tựu to lớn trên nhiều lĩnh vực nhưng cũng đang phải đối mặt với nhiều khó
khăn, thách thức, nhất là ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19. Tình hình
thế giới và khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường; sự cạnh tranh chiến
lược giữa các nước lớn, chiến tranh thương mại, chiến tranh công nghệ, tranh
chấp chủ quyền lãnh thổ diễn ra gay gắt, tiềm ẩn nhiều nguy cơ, nhân tố gây bất
ổn đến an ninh quốc gia của Việt Nam. Các thế lực thù địch vẫn tiếp tục tìm mọi
cách chống phá sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta. Trước tình hình đó,
đòi hỏi toàn Đảng, toàn quân và toàn dân phải ra sức phấn đấu, đoàn kết, thống
nhất, chung sức, đồng lòng tận dụng mọi thời cơ, thuận lợi, vượt qua khó khăn,
thử thách để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị đã đặt ra.
Hiện nay, dưới sự lãnh
đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam công tác chuẩn bị các điều kiện cần thiết phục
vụ cho cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân các
cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 đang được tiến hành rất khẩn trương. Tuy nhiên, trước
thềm bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp
nhiệm kỳ 2021 - 2026, các thế lực thù địch, các đối tượng phản động, chống đối,
cơ hội chính trị đã và đang tiến hành nhiều hoạt động chống phá cuộc bầu cử với
tính chất hết sức quyết liệt, manh động. Thông qua việc xuyên tạc thông tin,
đưa ra những luận điệu sai trái, thiếu trung thực, phiến diện, quy chụp với mục
đích hướng lái dư luận theo hướng tiêu cực, gieo rắc nhận thức lệch lạc, sai
lầm liên quan đến hoạt động bầu cử ở nước ta. Trong đó, có quan điểm cho rằng:
bầu cử đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân chỉ là nghĩa vụ chứ không phải
quyền lợi, dân chủ, đều là sự sắp đặt nhân sự có chủ ý, nhân dân không có quyền
thực sự. Đây là một quan điểm sai trái, xuyên tạc, thiếu chính xác của các thế
lực thù địch, các đối tượng phản động, chống đối, cơ hội chính trị đối với công
tác bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp
nhiệm kỳ 2021 - 2026 ở nước ta dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam nhằm
thực hiện mưu đồ chính trị của chúng.
Ở VIỆT NAM, QUYỀN BẦU CỬ VÀ ỨNG
CỬ LÀ MỘT TRONG NHỮNG QUYỀN CHÍNH TRỊ CƠ BẢN CỦA CÔNG DÂN
Bầu cử là việc đưa ra
quyết định của công dân hoặc của thành viên một tổ chức để chọn ra các cá nhân
nắm giữ các chức vụ thuộc chính quyền, thuộc ban lãnh đạo của một tổ chức, cơ
quan đơn vị nào đó. Đây là cơ chế phổ biến được các nền dân chủ hiện áp dụng để
phân bổ chức vụ trong bộ máy lập pháp, đôi khi cả ở bộ máy hành pháp, tư pháp
và ở chính quyền địa phương. Bầu cử là cơ sở pháp lý cho việc hình thành ra các
cơ quan đại diện cho quyền lực nhà nước. Bên cạnh đó, thông qua bầu cử giúp
người dân có điều kiện thể hiện quyền "làm chủ" của mình, nhất
là trong việc lựa chọn ra những người đại diện cho tiếng nói, cho lợi ích của
mình.
Trong bất kỳ một thể chế
chính trị nào, để Nhà nước có quyền hợp pháp, thực sự là Nhà nước "của
dân, do dân, vì dân" thì phải có được sự đồng thuận của người dân.
Ở Việt Nam, quyền bầu cử
và ứng cử là một trong những quyền chính trị cơ bản của công dân và được quy
định cụ thể tại Điều 18 Hiến pháp năm 1946: "Tất cả công dân Việt Nam, từ
18 tuổi, không phân biệt gái, trai, đều có quyền bầu cử trừ những người mất trí
và những người mất công quyền. Người ứng cử phải là người có quyền bầu cử, phải
ít ra là 21 tuổi, và phải biết đọc, biết viết chữ quốc ngữ. Công dân tại ngũ
cũng có quyền bầu cử và ứng cử", và tiếp tục được khẳng định xuyên suốt
trong các bản Hiến pháp năm 1959 (Điều 23), Hiến pháp năm 1980 (Điều 57), Hiến
pháp năm 1992 (Điều 54). Hiến pháp năm 2013 và quyền của công dân luôn gắn liền
với nghĩa vụ của công dân. Trong đó, Điều 15, Hiến pháp năm 2013 khẳng định:
"Quyền công dân không tách rời nghĩa vụ công dân", Điều 21 cũng quy
định: "Công dân đủ 18 tuổi trở lên có quyền bầu cử và đủ 21 tuổi trở lên
có quyền ứng cử vào Quốc hội và Hội đồng nhân dân...". Theo Điều 2 Luật
Bầu cử Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp năm 2015 quy định: "Tính đến
ngày bầu cử được công bố, công dân nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đủ
18 tuổi trở lên có quyền bầu cử và đủ 21 tuổi trở lên có quyền ứng cử vào Quốc
hội, hội đồng nhân dân các cấp theo quy định của Luật này". Đồng thời,
Khoản 5, Điều 4 Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu hội đồng nhân dân các
cấp năm 2015 quy định: "Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức hiệp thương lựa
chọn, giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội và đại biểu hội đồng nhân dân
các cấp; tham gia giám sát việc bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu hội đồng
nhân dân các cấp".
Thông báo Kết luận số
174-TB/TW ngày 08/6/2020 của Bộ Chính trị về phương hướng bầu cử đại biểu Quốc
hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 nêu rõ
đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp phải là những người
trung thành với Tổ quốc, nhân dân và Hiến pháp, phấn đấu thực hiện công cuộc
đổi mới, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Ngoài
tiêu chuẩn chung, Hướng dẫn số 36-HD/BCHTW, ngày 20/01/2021 của Ban Tổ chức
Trung ương về công tác nhân sự đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân
các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 đã quy định chi tiết về tiêu chuẩn, điều
kiện của đại biểu Quốc hội chuyên trách và đại biểu Hội đồng nhân dân chuyên
trách.
Bên cạnh đó, tiếp thu
tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị tại Chỉ thị số 45-CT/TW ngày 20/6/2020
về lãnh đạo cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và bầu cử đại biểu Hội đồng
nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026, Hướng dẫn số 36-HD/BCHTW ngày 20/01/2021
của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã bổ sung, hoàn thiện thêm nội dung về quy
trình nhân sự theo hướng việc giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội và đại biểu
Hội đồng nhân dân các cấp theo quy định tại Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và
đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp năm 2015; quy trình thủ tục, hồ sơ cụ thể
thực hiện theo quy định của Hội đồng Bầu cử quốc gia, Ủy ban Thường vụ Quốc hội
và Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Như vậy có thể
thấy, trong quy trình lựa chọn, sự tín nhiệm của cử tri là thước đo rất quan
trọng về tiểu chuẩn của đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các
cấp. Do đó, tại Nghị quyết liên tịch giữa Ủy ban Thường vụ Quốc hội với
Đoàn Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Chính phủ lần này, trong quá
trình lựa chọn, sàng lọc, đặc biệt quan tâm đến yếu tố tín nhiệm. Nếu ở địa
bàn, ở nơi công tác nếu cá nhân đó không được tín nhiệm thì bước đầu tiên sẽ
không đưa vào giới thiệu nhân sự bầu cử. Ngoài ra, còn nhiều văn bản khác cũng
quy định về quyền, nghĩa vụ của công dân, cũng như tiêu chuẩn về nhân sự bầu
của đại biểu Quốc hội khóa XV và Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 -
2026.
Việt Nam không hạn chế quyền ứng cử tự
do của công dân, nếu họ đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn theo quy định và được
quần chúng nhân dân tín nhiệm. Bên cạnh đó, việc tham gia bầu cử đại biểu Quốc
hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 không
chỉ là quyền lợi mà còn là nghĩa vụ của mỗi công dân; bản thân mỗi cử tri có
vai trò quyết định trong việc lựa chọn cho mình những người đại diện xứng đáng
nhất để thay mặt mình quyết định các vấn đề trọng đại của đất nước,
dân tộc.
THAM
GIA BẦU CỬ ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI VÀ HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN LÀ PHƯƠNG THỨC THỂ HIỆN Ý
CHÍ, NGUYỆN VỌNG, QUYỀN LÀM CHỦ CỦA NHÂN DÂN TRONG XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN
XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
Trong quá trình lịch sử,
các cuộc bầu cử dân chủ luôn là hoạt động tiêu biểu, quan trọng nhất trong các
hoạt động dân chủ trực tiếp của người dân. Thông qua các cuộc bầu cử đại biểu
Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân, quyền công dân, quyền "làm chủ"
của dân được thể hiện đúng với bản chất của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa: Mọi quyền lực thuộc về nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Nói cách
khác, tham gia bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp
chính là hình thức dân chủ trực tiếp, là phương thức thể hiện ý chí, nguyện
vọng và quyền làm chủ của nhân dân trong việc xây dựng nhà nước nói chung và cơ
quan đại diện - cơ quan quyền lực nhà nước từ Trung ương tới địa phương ở
nước ta nói riêng. Tham gia bầu cử chính là nơi để cử tri phát huy quyền và
nghĩa vụ của công dân trong việc lựa chọn, bầu ra những người tiêu biểu, xứng
đáng cho ý chí, nguyện vọng là quyền làm chủ của mình trong cơ quan quyền lực
nhà nước, đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa.
Trong lịch sử đất nước
ta, sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt
Nam Dân chủ Cộng hòa (02/9/1945), cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên vào ngày
06/01/1946 được tổ chức thành công là mốc son lịch sử của thể chế dân chủ ở
Việt Nam trong điều kiện đất nước vô cùng khó khăn của "thù trong, giặc
ngoài", tình hình kinh tế, chính trị, xã hội hết sức khó khăn. Do đó, cuộc
Tổng tuyển cử này không chỉ là một cuộc vận động chính trị thông thường mà thực
chất là một cuộc đấu tranh chính trị, đấu tranh dân tộc, đấu tranh giai cấp vô
cùng gay go, phức tạp. Tuy nhiên, đại đa số người dân tham gia bầu cử luôn xúc
động và tự hào vì "... ngày mai mà một ngày đầu tiên trong lịch sử Việt
Nam mà nhân dân ra bắt đầu hưởng dụng quyền dân chủ của mình..."[1].
Trong quá trình vận động và phát triển, tính dân chủ trong bầu cử và ứng cử
ngày càng được mở rộng và quy trình bầu cử cũng như lựa chọn nhân sự ngày càng
chặt chẽ và khoa học. Mặc dù, vẫn còn một số ít những tồn tại, hạn chế nhưng
phải khẳng định một điều rằng chất lượng đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân
ngày càng được nâng cao. Điều này được minh chứng trên diễn đàn của Quốc hội,
của Hội đồng nhân dâncác cấp ngày càng xuất hiện nhiều hơn những tiếng nói đại
diện cho quyền lực nhân dân trong hoạt động kiểm tra giám sát của các đại biểu
Quốc hội, Hội đồng nhân dân, trong các phát biểu, kiến nghị, góp ý và thông qua
các văn bản quy phạm pháp luật, trong giải quyết những vấn đề mà cử tri, nhân
dân cả nước quan tâm. Để đạt được những thành tựu trên, một trong những yếu tố
quyết định và không thể không nói đến đó là tinh thần, trách nhiệm của mỗi
người dân ngày càng được nâng cao thông qua việc lựa chọn những người đại diện
xứng đáng nhất để thay mặt quyết định các vấn đề trọng đại của đất
nước, dân tộc.
Trải qua nhiều kỳ bầu cử
đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp, người dân đã ý thức được quyền
và nghĩa vụ của mình nên đã tích cực thể hiện quyền làm chủ của mình thông qua
lá phiếu bầu, tích cực tham gia vào cuộc bầu cử từ giai đoạn giới thiệu người
ứng cử, tham gia các Hội nghị cử tri để đóng góp ý kiến, nhận xét, bày tỏ sự
tín nhiệm đối với người ứng cử đến giai đoạn bỏ phiếu bầu để ngày bầu cử đã
thực sự trở thành ngày hội, một dịp sinh hoạt chính trị của đồng bào, nhân dân
cả nước. Những vấn đề chưa phù hợp trong quy chế, quy định bầu cử đã tiếp tục
được hoàn thiện, tạo cơ sở pháp lý đảm bảo cho quyền lực của người dân được
thực hiện tốt hơn trên thực tế.
Bên cạnh đó, bảo đảm sự
lãnh đạo của Đảng trong suốt quá trình bầu cử là một tất yếu nhằm lựa chọn được
những người tiêu biểu, xứng đáng nhất, có đủ các tiêu chuẩn theo quy định,
không tham nhũng và kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng; có năng lực,
có điều kiện thực thi nhiệm vụ của đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân
dân. Đồng thời bảo đảm cơ cấu và chất lượng, không vì cơ cấu mà giảm chất
lượng. Đó là là cơ sở pháp lý giúp cho việc hình thành các cơ quan nhà nước
trong nhiệm kỳ mới, bảo đảm tính liên thông, thống nhất với kết quả đại hội
đảng bộ các cấp và Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng.
Tuy nhiên, với mưu đồ
chống phá công tác bầu cử, các thế lực thù địch, các đối tượng phản động, chống
đối, cơ hội chính trị đã xuyên tạc bản chất vấn đề, đưa ra những luận điệu sai
trái, khi cho rằng bầu cử đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân đều là sự sắp
đặt nhân sự có chủ ý, nhân dân không có quyền thực sự. Những luận điệu xuyên
tạc này của chúng nhằm hướng lái dư luận, chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân
tộc để hiện thực hóa mục đích "cài cắm mầm mống dân chủ" vào Quốc
hội, Hội đồng nhân dân các cấp với mưu đồ biến nghị trường thành diễn đàn để
các đối tượng thực hiện hoạt động chống phá, hình thành lực lượng đối lập trong
Quốc hội - cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, thúc đẩy "tự diễn biến",
"tự chuyển hóa" trong nội bộ và thực hiện "chiến lược diễn biến
hòa bình" làm nước ta tự suy yếu từ bên trong.
Trong lịch sử, có thể
thấy chiêu bài "đòi ghế" trong Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp
của các thế lực thù địch, các đối tượng phản động, chống đối, cơ hội chính trị
không phải là vấn đề mới. Từ năm 1946, trong lần Tổng tuyển cử đầu tiên của
nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, trong bối cảnh đất nước còn gặp nhiều khó khăn,
tình hình thế giới có nhiều diễn biến phức tạp, sau khi không phá hoại được
Tổng tuyển cử, Việt Nam Quốc dân Đảng và Việt Nam Cách mạng đồng minh Hội đã
đòi 70 ghế trong Quốc hội.
Mặc dù, một trong năm
phương thức lãnh đạo của Đảng là thông qua công tác cán bộ và vai trò tiên
phong gương mẫu của người đảng viên. Đối với những cơ quan dân cử, các cấp ủy
đảng cần trực tiếp xem xét, tập thể quyết định việc lựa chọn, đánh giá, giới
thiệu những cán bộ giữ chức vụ quan trọng trong bộ máy Đảng, chính quyền và các
tổ chức chính trị xã hội.
Trên thực tế, sau khi chỉ
thị của Bộ Chính trị được ban hành, hội nghị toàn quốc triển khai công tác bầu
cử được tổ chức để kịp thời quán triệt, xây dựng kế hoạch triển khai công tác
bầu cử. Hội đồng Bầu cử quốc gia, Ủy ban Thường vụ Quốc hội... ban hành nhiều
văn bản lãnh đạo, chỉ đạo và hướng dẫn công tác bầu cử từ Trung ương đến địa
phương. Các cấp ủy đảng, Mặt trận Tổ quốc, chính quyền, các tổ chức đoàn thể ở
địa phương cũng tiến hành khẩn trương, nghiêm túc các công việc chuẩn bị bầu cử
và lãnh đạo, chỉ đạo công tác bầu cử ở các cấp. Các tổ chức phụ trách bầu cử
được thành lập theo đúng quy trình và triển khai thực hiện tốt các nhiệm vụ
theo quy định. Việc chuẩn bị nhân sự ứng cử đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của
Đảng, Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chủ trì và tổ chức
các hội nghị hiệp thương, hội nghị lấy ý kiến cử tri nơi công tác, nơi cư trú
đối với người ứng cử đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp.
Quốc hội Việt Nam là cơ
quan quyền lực nhà nước cao nhất, cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, có
chức năng lập pháp, quyết định những chủ trương, chính sách quan trọng của đất
nước về đối nội, đối ngoại và giám sát tối cao hoạt động của bộ máy nhà nước;
Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý
chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân, do nhân dân địa phương bầu ra,
chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên. Do đó,
thực hiện thành công cuộc bầu cử sẽ thiết thực góp phần xây dựng và hoàn thiện
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân;
đồng thời củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội
chủ nghĩa ở nước ta. Vì vậy, việc lựa chọn, bầu ra những người tiêu biểu về
đức, tài, xứng đáng đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân
dân trong Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ mới là nhiệm vụ hết
sức quan trọng đối với toàn Đảng, toàn dân, toàn quân.
Những luận điệu của các
thế lực thù địch, phản động cho rằng: "Việc bầu cử Quốc hội và Hội đồng
nhân dân chỉ là nghĩa vụ chứ không phải là quyền lợi, dân chủ, đều là sự sắp
đặt nhân sự có chủ ý, nhân dân không có quyền thực sự"... là hoàn toàn
xuyên tạc, sai sự thật, nhằm xuyên tạc, chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc,
chống phá chế độ, chống phá Đảng, Nhà nước Việt Nam trước thềm bầu cử Quốc hội
khóa XV và Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021-2026./.
Thượng tá, PGS.TS Lê Trọng Hanh
Trưởng khoa Xây dựng Đảng và Chính quyền nhà nước,
Thượng úy, ThS Nguyễn Mạnh Hùng
Khoa Xây dựng Đảng và Chính quyền nhà nước,
Học viện Chính trị Công an nhân
dân